Senin, 13 Januari 2014

Ngrungokake Khotbah/pidato



Khotbah yaiku salah sawijine pidhato utawa micara ing sangarepe wong akeh kang utamane ngandharake babagan ajaran agama kang migunani kanggo sanguning urip. Lumrahe khotbah katindhakake dening Ulama/Kyai ing sangarepe umat. Tujuane yaiku kanggo menehi kawruh lan nasehat marang wong kang ngrungokake.
Khotbah umume katindhakake saben jumat nalika nindakake sembahyang jumatan, sak bubare nindhakake Sholat Idul Fitri lan Idul Adha, pengajian, lsp.
Pidhato/ tanggap wacana/ sesorah yaiku njlentrehake ide/gagasan sacara lisan kang katujokake marang bebrayan.
v  Carane anggone pidhato ora nguciwani,
a)      Carane nganggo klambi, klambine kudu resik, rapi sopan, lan jumbuh karo kahanane pamireng pidhato iku. Carane nganggo klambi iku kudu bener lan pener. Umamane: peci ora oleh miring, jenis klambi uga nyesuekake karo kahanan pamireng.
b)      Carane ngadheg ing podium, sadurunge diwenehi wektu dening wong kang macakake pranata adicara, becike pemicara lungguh ana papan kang rada ndhelik. Aja lungguh ing ngarepe pamireng, amerga penampilane mengko ora duwe daya kejut. Anggone mlaku tinuju podium kudu kanthi lumrah, ora digawe-gawe, sadurunge ngomong, ambegan lan nyawang kabeh para pamirenge kanthi sumringah. Anggone ngadek kanthi jejeg lan aja nyendherake awak ning podium.
c)      Carane nyekeli mikrophon, mikropun digoceki kanthi lumrah, aja dolanan kabel utawa nggaya kaya penyanyi ning panggung. Mikropun karo lambe aja nganti kadohan lan uga aja kecedhaken.
d)      Carane pidhato
Carane pidhato kuwi ana papat, yaiku:
1.      Ngapalake,
2.      Spontanitas (impromptu),
3.      Njlentrehake/njabarake kerangka pikiran (ekstemporan), lan
4.      kanthi maca naskah.
v Nulis pidhato kuwi kawiwitan saka nilis tema, subtema, banjur nemtokake irah-irahan/judhule pidhato. Dene Cengkorongan naskah pidhato yaiku:
1.      Pambuka, ngemot salam, pakurmatan, syukur marang Allah, lan panuwun
2.      Isi, ngemot bab-bab kang gegayutan karo tema, subtema, lan irah-irahan
3.      Panutup, isine dudutan, pangarep-arep, nyuwun pangapura, lan salam panutup
v Carane ngandharake isine pidhato iku werna-werna miturut tujuan, kaanan lan pendekatane.
1.      Miturut tujuane pidhato

a.    Pidhato kang Menehi hiburan
b.   Pidhato kang Menehi kawruh
c.    Pidhato Ajak-ajak
2.      Miturut kaanane pidhato
a.       Kaanan resmi
b.      Kaanan setengah resmi
c.       Kaanan ora resmi
d.      Kaanan liya-liyane
 3.      Miturut pendekatan isi
a.       Pendekatan intelektual
b.      Pendekatan moral
c.       Pendekatan emosional
Pawongan kang tanggap sabda kudu nggatekake:
—  Swara kang teges lan cetha
—  Busana kang cocok karo kapreluane
—  Solah bawa kang prasaja, anteng, manteb lan ora kaku
—  Bisa ngolah basa kanthi becik
 Kajaba iku pawongan kang tanggap sabda kedah gladhen:
Wicara : pocapan kudu teges lan cetha
Wirama  : ora kecepeten lan ora kerindhiken
Wirasa    : ngerti swasana /kahanan
Wiraga    : awake kudu anteng lan mrebawani

Jenis-jenis Wayang



Wayang kulit utawa wayang purwa yaiku wayang sing digawe saka walulang. Nyritakake lelakone Ramayana lan Mahabarata. Kajaba wayang kulit, ana sawetara jenis wayang liyane, kayata:
1.      Wayang wong
Wayang sing paragane wong, uga nyritakake lelakone Ramayana lan Mahabarata.
2.      Wayang beber
Yaiku mori kang digambari wayang ditontonake sarana dibeber, yen wis rampung banjur digulung maneh. Nyritakake lelakone Jaka Kembang Kuning karo Dewi Sekartaji.
Miturut Kitab Sastra Mirudo, wayang beber kadamel taun 1283 (gunaning Bujangga nembah Ing Dewa), Muncul lan ngrembaka ing jaman Majapahit. Wayang beber tertua wonten ing tlatah Pacitan, dusun Gelaran desa Bejiharjo Karang Mojo Gunung Kidul.
3.      Wayang gedhog
Wayang sing nyeritakake lelakone Panji Asmarabangun, Dewi Candra Kirana, lsp.
(bentuknya hampir sama dengan wayang purwa. Wayang gedhog diciptakan oleh Sunan Giri tahun 1485 (Gaman Naga Kinaryeng Bathara) saat mewakili Raja Demak yang melakukan penyerbuan ke Jawa Timur. Wayang gedhog berasal dari pertunjukan wayang yang tanpa diiringi dengan kecrek sehingga bunyinya hanya ”dog” yang dominan. dan berkembang pada jaman Majapahit)
4.      Wayang klitik (krucil)
Wayang sing digawe saka kayu gepeng, nyriyakake Prabu Kenya, Damarwulan, Menak Jingga, lsp. Critane saka kerajaan Pajajaran nganti zaman prabu Brawijaya Majapahit. Gamelan kang digunakake sangat sederhana.
5.      Wayang golek (thengul)
Wayang sing digawe saka kayu awujud golek,nyritakake wong Agung Menek, Umar Maya, lsp. Wayang golek dipopulerake dening Sunan Kudus. Wayang golek kang misuwur yaiku wayang golek Asep Sunarya saka Sunda.
6.      Wayang madya
Wayang kulit sing nyritakake lelakone parikesit saturunane. Wayang madya iki diciptakake dening Mangkunegara IV, kang digunakake kanggo sesambungane wayang purwa karo wayang gedhog. Crita Kang terkenal ing wayang madya yaiku crita Angling Dharma.
7.      Wayang potehi
Wayang golek kanthi cerita lelakone wong Cina. Potehi yaiku wayang khas Tiong Hoa berasal saka Cina Selatan kesenian iki digawa dening para perantauan etnis Tiong Hoa.
Potehi saka tembung Pou (kain) Te (kantong) Hi (wayang), artine wayang boneka kang digawe saka kain. Potehi ada sejak Dinasti jin (265-420 M) lan masuk Indonesia abad 16-19 M.
8.      Wayang sadat
Wayang sing nyritakake lakon agama Islam
9.      Wayang suluh
Wayang sing nyritakake sejarah Indonesia lan kanggo penyuluhan
10.  Wayang suket
Wayang kang digawe saka suket, critane babagan kahanan saiki lan lumrahe kanggo pitutur utawa kritik marang pemerintah. Asring digunakake bocah cilik kanggo dolanan.

Wara-wara (pengumuman)

Wara-wara yaiku pratelan kang nerangake samubarang kang penting, isine cekak aos, cetha gamblang tur gampang dimangerteni.
Perangane Wara-wara
1.      Irah-irahan wara-wara
2.      Adangiyah (Unggah-ungguhe basa kang ngirim wara-wara)
3.      Bebuka/pambuka (Ukara Pambuka wara-wara)
4.      Surasa basa/isi (isining wara-wara)
5.      Wasana basa/penutup (perangan/ukara kang kanggo mungkasi atur)
6.      Panggenan lan titi mangsa (tempat lan tanggal)
7.      Paprenah (sesambungane wong kang ngirim karo wong kang dikirimi wara-wara)
8.      Tapak asma (tandha tangan)
9.      Nama terang (jeneng kang nggawe wara-wara)
Syarate wara-wara
Basa kang digunakake cetha, gamblang lan gampil dimangerteni
Isine cekak aos
Katujokake marang kelompok/bebrayan tartamtu
Basane komunikatif (ora ngaya wara cukup saprelune wae lan nganggo tetembungan kang prasaja supaya bisa ditampa dening sapa wae kang krungu lan maca).
Perangane jangkep (wara-wara mau bisa mangsuli pitakon 5W+1H)
Wujuding wara-wara
Lisan. Asring dipungiyaraken lumantar radio,lan siaran.
Ex. Siaran lelayu, wara-wara lumantar radio, lsp.
Tulisan. Lumrah wonten ing ariwarti(koran), kalawarti(majalah) lan papan pengumuman.
Ex. Lowongan kerja, lelayu serat, wara-wara ing sekolah, pamlet, spanduk, lsp.
Bedane wara-wara karo pawarta
·         WARA-WARA kuwi ngajak sami nyengkuyung punapa ingkang dipunwartakaken. Sipatipun persuatif(mengajak)
·         PAWARTA kuwi mung ngabaraken pawarta. Sipatipun informatif(memberi informasi)
Babagan kang wigati ana ing wara-wara
a.       Sapa sing nggawe wara-wara kudu cetha.
b.      Kanggo sapa wara-wara kuwi katujokake kudu cetha
c.       Isine wara-wara kudu cetha, jangkep lan bisa menehi katrangan kang cukup manut kapreluane

TULADHA WARA-WARA SERATAN (tuladha wara-waracontoh pengumuman

Tuladha I (seratan)               
(1) WARA-WARA
(2) Para kanca kang daktresnani,
            (3) Kanggo mahargya pengetan dina kamardikan RI. (4) OSIS bakal nganakake lomba Maca Geguritan. Lomba bakal dianakake ing:
            Dina                 : Setu
            Tanggal            : 9 Agustus 2011
            Papan               : Aula
            Tabuh              : 14.00 WIB
(5) Kabeh kelas kudu ngirimake wakile, pendhaftarane dibukak wiwit saiki, bisa dhaftar marang Bayu Pramono kelas X. Maturnuwun.
(6) Semarang, 28 juli 2011
                                                                                    (7) Ketua OSIS
(8)
(9) SEPTIANI
LELAYU
Innalillahi wainna illaihi roji’un
Assalamuallaikum wr, wb.
Ngaturi uninga bilih kala dinten Senin Pon surya kaping 13 Januari 2002, wanci tabuh 04.15 WIB sampun katimbalan sowan wonten ngarsanipun Allah SWT,
BAPAK MARTONO
Jalaran nandhang gerah sepuh. Almarhum kaparingan yuswa 83 taun. Dene jenazah badhe kasarekaken wonten pasareyan Bergota Semarang, dinten Selasa Wage surya kaping 14 Januari 2002 tabuh 11.00 WIB. Bidal saking griya Jl. Merpati 56 Semarang. Mbok bilih nalika sugengipun Almarhum hanggadhahi kalepatan dhateng panjenengan sedaya, kulawarga nyuwunaken pangapunten.
Wassalamuallaikum wr, wb.
Ingkang nandhang sungkawa
kulawarga Budiyanto lan kulawarga Sudiyanto

TULADHA II (lisan)
Wara-wara diaturake saka mobil promosi keliling.
Ngaturi wuninga dhateng warga Sumber Agung lan sakitaripun bilih mangkeh dalu kasuwun rawuh dhateng lapangan desa Sumber Agung ingkang saprelu mirsani Pameran Pembangunan 2008.panjenengan saged mirsani asiling budidaya alat-alat produksi tepat guna kadosta:
-          Mesin pengrontok pantun
-          Mesin parutan klapa
-          Mesin rajangan tela/pohung
Ingkang sedaya kalawau kasade kanthi regi ingkang mirah saha barang-barangipun nggadhahi kwalitas inggil.
Panjenengan boten prelu tidha-tidha malih, sumangga enggal-enggal tumuju dhateng lapangan…. Panjenengan uga badhe dipunaturi pasugatan dhagelan Sandhirana Sandhirene, sumangga ampun nganti kesupen…..
LELAYU
Assalamuallaikum wr,wb.
Innalillahi wainna illaihi roji’un 3x
Ngaturi uninga bilih dinten menika (Selasa Wage surya kaping 30 Maret 2002) MBAH MARTONO sampun kapundhut tillah rohmatillah. Mbok bilih para sedherek/saudhara hanggadhahi wekdal kula aturi takziah wonten dalemipun MBAH NASI. RT05 RW 01 dusun Gebog Kembang. Dene jenazahipun samangke kasarekaken  tabuh 11.00 siyang ing pasareyan umum desa Kembang. Matur nuwun.
Wassalamuallaikum wr, wb.

PAMLET
WARA-WARA
KULA ATURI NGRAWUHI
Pagelaran wayang kulit kolosal 3 dhalang kondhang, mapan wonten ing gedung
Wayang Orang Sri Wedari Solo.

Kangge mahargya pengetan HARI IBU INTERNASIONAL INGKANG KAPING 8
tanggal 21 Februari 2008

Pemrentah Kota Surakarta makarya sesarengan kaliyan PEPADI Jawa Tengah, badhe ngawontenaken pagelaran ringgit wacucal sedalu natas kanthi dhalang cacah 3.

Enthus Susmana-Warsena Slank-Ki Mantep Sudarsana, kanthi lampahan Ngruwat Bumi Nuswantara

Ing dinten Kemis Kliwon, Surya Kaping 21 Februari 2008

Dipunsengkuyung dening wirapradangga, saha swarawati ingkang sampun kawentar,
Sunyahni-Waljinah-Nurhana

Boten katalompen ugi dipunsengkuyung grup campursari Sangga Buana saha bintang tamu saking Ibukota : Kirun Cs.
Kajawi menika ugi badhe dipunwonteni kepyakan:
-Java day, saben dinten kemis wajib ngginakaken basa Jawi ing saben kantor
-Namaning kantor Pamrentahan sinerat ing seratan Jawi
-Ageman Lurik pinangka identitas Surakarta
Sugeng mirsani ....................

Sawise kosemak kanthipermati isine pengumuman mau coba wangsulana manut prentahe!
A.     Wangsulan alendhasan Pamlet!
1.      Sapa kang nganakake pagelaran Wayang Kulit kolosal?
2.      Pagelaran wayang mau kanggo mahargya dina apa?
3.      Ana pira cacahe dhalange, sapa wae?
4.      Lakon apa kang bakal dipentasake?
5.      Grup campursari apa kang bakal nyengkuyung pagelaran wayang kulit kasebut?
6.      Pesindhene ana pira, sapa wae?
7.      Bintang tamune saka ngendhi lan sapa?
8.      Pagelaran wayang kulit mau bakal katindhakaken kapan lan ana ngendi?
9.      Kapan hari bahasa ibu Internasional iku dipengeti?
10.  Ing acara mau uga bakal dikepyakake apa wae aranana!

B.    
a.       Sawengi muput
b.      Wayang kulit
c.       Ngresmekake
d.      Mrengeti
e.       Tontonan
f.       Sedina micara Jawa
g.       Disokong, didukung
h.      Kondhang, misuwur
i.        Pesindhen
j.        Niyaga, tulkang nabuh gamelan
Golekaka gathuke ing sisih tengen! 
1.      Pagelaran
2.      Mahargya
3.      Kepyakan
4.      Ringgit wacucal
5.      Sedalu natas
6.      Wirapradangga
7.      Swarawati
8.      Kawentar
9.      Dipunsengkuyung
10.  Java day

Tembang Dolanan


Tembang dolanan iku jinis tembang sing prasaja, biasa ditembangaké déning bocah-bocah cilik, utamané ing padésan, sinambi dolanan bebarengan karo kanca-kancané. Lumantar lagu dolanan, bocah-bocah dikenalaké bab sato kéwan, sato iwèn, thethukulan, tetanduran, bebrayan, lingkungan alam, lan sapanunggalané. 
Kadhangkala tembang dolanan uga ditembangaké déning waranggana jroning swasana tinamtu ing pagelaran wayang kulit.
Iki kaca kanggo ngumpulake syair tembang dolanan utawa tembang sing kerep diunekke bocah-bocah.
Cublak-cublak suweng iku sawijining tembang dolanan, sing biasa ditembangaké déning bocah-bocah cilik sinambi dolanan bebarengan kanca-kancané.
Cublak cublak suweng
Suwenge ting gelèntèr
Mambu ketundhung gudèl
Pak empong lera-léré
Sapa ngguyu ndelikkaké
Sir sir pong dhelé gosong
Sir sir pong dhelé
Gajah-gajah kuwi salah sawijining tembang dolanan sing kerep ditembangaké déning bocah-bocah cilik nalika utawa sinambi dolanan. Surasa tembang Gajah gajah kaya tinulis ing ngisor iki:
Gajah, gajah, mréné tak kandhani jah
mripat koyo laron, siung loro, kuping gedhé
kathik nganggo tlalé
buntut cilik, tansah kopat kapit
sikil koyo bumbung
mung mlakumu mégal mègol
Gundhul Pacul amujudaké tembang bocah-bocah kang populèr ing Jawa Tengah. Tembang iki kalebu tembang lelucon. Surasané tembang kasebut, koyo kang tinulis ing ngisor iki:
Gundhul gundhul pacul cul, gembèlengan
nyunggi nyunggi wakul kul, gembèlengan
wakul ngglimpang, segané dadi sak ratan
wakul ngglimpang, segané dadi sak ratan
Lirik tembang Gambang Suling:
Gambang suling, ngumandhang swarané
thulat thulit, kepénak uniné
uuuuniné mung
nreyuhaké ba-
reng lan kentrung ke-
tipung suling, sigrak kendhangané
Tèks tembang Menthog Menthog:
Menthok, menthok, tak kandhani
mung rupamu, angisin-isini
mbok yo ojo ngetok, ono kandhang waé
enak-enak ngorok, ora nyambut gawé
menthok, menthok ... mung lakukumu megal megol gawé guyu